परिचय

रत्नागिरी, निसर्गाचे अपार वैभव आणि इतिहासाच्या सुवर्णपानांनी नटलेले कोकणपट्टीचे मनोहारी रत्न आहे. हिरव्या डोंगररांगा, शुभ्र वाळूचे समुद्रकिनारे आणि निळ्याशार अरबी समुद्राच्या साक्षीने उभा असलेला हा जिल्हा, जणू निसर्गाने स्वतःच्या कुंचल्यातून रेखाटलेली एक अप्रतिम कलाकृती आहे.

रत्नागिरीच्या भूमीत सृष्टीचे सौंदर्य जणू मुक्तहस्ताने उधळले आहे. डोंगरांच्या कुशीतून खळाळत वाहणारे निर्झर, गंधाळ हवेने गूज करणारी हिरवीगार झाडे, आणि सूर्यास्ताच्या सोनेरी छटांनी रंगलेले सागरकिनारे हे सर्व दृश्य डोळ्यांचे पारणे फेडणारे आहे. येथे अरबी समुद्राच्या लाटांनी किनाऱ्यावर जणू एखादी तालमय गाण्याची मैफल भरवली आहे.
इतिहासाच्या गाथांनी रत्नागिरीच्या मातीला अधिकच पवित्र केले आहे. छत्रपती शिवाजी महाराजांच्या पराक्रमाची साक्ष देणारे किल्ले, स्वा. वि. दा सावरकरांसारख्या क्रांतिकारकांचा परिसस्पर्श, दानशूर भागोजीशेठ किर यांच्यासारखे पुण्यात्मे आणि थिबा राजवाड्याची भव्यता या भूमीच्या वैभवात भर घालतात.

रत्नागिरीला मिळालेले “हापूस आंब्याचे राज्य” हे शीर्षक केवळ एका फळाचे कौतुक नसून, कोकणातील श्रमशीलतेची आणि संपन्नतेची गाथा सांगणारे आहे. काजू, नारळ, मासे आणि सुगंधित हापूस आंब्याच्या बागांनी या भूमीला अन्नपूर्णा बनवले आहे.

पर्यटकांसाठी रत्नागिरी हे स्वर्गच आहे. गणपतीपुळेच्या पवित्र मूर्तीपासून ते जयगडच्या किल्ल्यांपर्यंत, आणि थिबा पॅलेसपासून रत्नागिरीच्या वाळूच्या किनाऱ्यांपर्यंत प्रत्येक ठिकाण हे एक वेगळे सौंदर्य आणि अनुभव देणारे आहे.

रत्नागिरी म्हणजे निसर्गाचे कवितामय गीत, इतिहासाचे गौरवशाली गान आणि कोकणातील लोकसंस्कृतीचे निखळ प्रतिबिंब. ही भूमी पाहिल्यानंतर आपल्याला जाणीव होते की, रत्नागिरी हे खरेच निसर्गाने सौंदर्य आणि संपन्नतेने मढवलेले एक अनमोल रत्न आहे.

• रत्नागिरी जिल्हा परिषद अंतर्गत 9 पंचायत समिती तसेच 847 ग्रामपंचायतींचा समावेश होतो.

• जिल्ह्याचे एकूण क्षेत्रफळ सुमारे 7532.92 वर्ग किमी इतके आहे.

• २०११ च्या जनगणनेनुसार जिल्ह्याची एकूण लोकसंख्या सुमारे 14,00,503 एवढी आहे.

• रत्नागिरी जिल्हा परिषद अंतर्गत एकूण 2385 प्राथमिक शाळा आहेत, तसेच 2805 अंगणवाडी आहेत.

• तसेच रत्नागिरी जिल्ह्यात एकूण 68 प्राथमिक आरोग्य केंद्रे असून 378 उपकेंद्रे आहेत.

जिल्ह्याविषयी थोडक्यात माहिती

अ.क्र.	तालुका	लोकसंख्या	क्षेत्रफळ (चौ. कि. मी.)	ग्रामपंचायतींची संख्या
१	खेड	1,64,753	850.19	114
२	गुहागर	1,16,861	625.78	66
३	चिपळूण	2,23,910	1103.7	130
४	दापोली	1,62,743	854.43	106
५	मंडणगड	58531	399.73	49
६	रत्नागिरी	2,43,220	887.47	94
७	राजापूर	1,56,129	1182.9	101
८	लांजा	88658	703.19	60
९	संगमेश्वर	1,85,698	925.55	127
एकूण		14,00,503	7532.92	847